– Czym jest mediacja?
Mediacja jest alternatywnym dla sądowego sposobem rozwiązywania sporów.
W przypadku sporu sądowego strony oddają swój konflikt sędziemu, który oceniając przedstawione przez strony dowody wydaje wyrok.
W mediacji strony rozmawiają z udzialem mediatora o tym w jaki sposób można ten konflikt rozwiązać.
Osiągane w mediacji rozwiązanie musi być satysfakcjonujące obie strony i przez nie akceptowane.
Jakie sprawy nadaja sie do mediacji?
Wszystkie – pod warunkiem, że mediacji chcą obie strony.
Procedura mediacji jest w porównaniu do rygorystycznych przepisów procedury cywilnej – odformalizowana i elastyczna.
Toczy sie w czasie i miejscu uzgodnionym przez strony. Nie zawiera żadnych ograniczeń w tym zakresie.
Negocjacjami skonfliktowanych stron zarządza mediator wybrany przez strony , który pomaga im rozmawiać na temat rozwiazan konfliktu.
Mediacja to sposób rozwiązywania konfliktu, którego charakterystyczną cechą jest udział osoby trzeciej, bezstronnej i neutralnej, czyli mediatora. Celem mediacji jest wypracowanie przez strony dobrowolnej ugody, satysfakcjonującej obie strony. W zależności od rodzaju konfliktu oraz tego, kto jest jego stroną mówimy o mediacjach w sprawach karnych i mediacjach w sprawach cywilnych. Pierwsze z nich są opisane w Kodeksie Postępowania Karnego, przy czym rozróżnia się tu mediacje w sprawach karnych oraz mediacje w sprawach nieletnich. Mediacje w sprawach cywilnych reguluje natomiast Kodeks Postępowania Cywilnego. Jednak to nie wszystko. W ramach mediacji w sprawach cywilnych mówi się o mediacjach rodzinnych (np. ustalenie warunków opieki nad dziećmi po rozwiązaniu małżeństwa), mediacjach cywilnych (np. dział spadku), mediacjach gospodarczych (np. roszczenia wynikające z niespełnienia warunków umowy) lub mediacjach z zakresu prawa pracy (np. kwestie rekompensaty za uszczerbek na zdrowiu jako następstwo wypadku w miejscu pracy).
– Mediacje w sprawach rodzinnych.
Jednym z rodzajów postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych są mediacje rodzinne. Mogą one być stosowane do wszystkich sporów pomiędzy członkami tej samej rodziny połączonej pokrewieństwem lub powinowactwem oraz tymi, którzy pozostawali lub pozostają w związkach rodzinnych zdefiniowanych przez Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Spory rodzinne mają szczególny charakter z uwagi na 3 elementy. Po pierwsze konflikty rodzinne angażują osoby, które z istoty rzeczy pozostają w wzajemnie zależnych i trwałych związkach. Po drugie związane są z negatywnymi emocjami i dodatkowo je potęgują. Po trzecie sytuacja rozwodu lub separacji dotyka wszystkich członków rodzinnych, a w szczególności dzieci. Biorąc pod uwagę wyniki badań nad wykorzystaniem mediacji w sprawach rodzinnych w kilku krajach, stwierdza się, że ten sposób rozwiązywania konfliktów może:
1. Poprawić porozumiewanie się między członkami rodziny;
2. Ograniczyć konflikty między stronami w sporze;
3. Doprowadzić do rozstrzygnięć polubownych;
4. Utrzymać ciągłość osobistych kontaktów między rodzicami i dziećmi;
5. Obniżyć społeczne i ekonomiczne koszty separacji lub rozwodu ponoszone przez same strony jak i koszty ponoszone przez Państwo.
6. Skrócić czas, który w razie wyboru innego sposobu rozwiązania konfliktu byłby konieczny do rozstrzygnięcia sporu.
Pozostaje jeszcze ustalić jakie sprawy rodzinne mogą być przedmiotem mediacji. Tak, więc mediacja rodzinna może dotyczyć pojednania pary małżeńskiej, zaspokojenia potrzeb rodzinnych, alimentów, władzy rodzicielskiej oraz sposoby jej sprawowania, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w przypadku decyzji o rozwodzie lub separacji. Jednak ostatecznie to strony, które są wyłącznymi autorami ugody decydują o jej zakresie i przedmiocie. Może zdarzyć się sytuacja, że mediacja nie będzie miała nic wspólnego z decyzją o rozwodzie, a jej przedmiotem będzie na przykład sposób komunikowania się pary małżeńskiej. Rolą mediatora jest upewnienie się o czym strony chcą rozmawiać i jakie sprawy ma regulować ugoda. Warto też wyraźnie podkreślić, że mediacja, której tłem jest rozwód lub separacja nie jest jednoznaczna z orzeczeniem rozwodu lub separacji. Jedyną uprawnioną do tego instytucją jest sąd. Natomiast warunki rozwodu lub separacji, podział majątku, opieka nad dziećmi, wzajemne zobowiązania, koszty postępowania itp. mogą i bardzo często są ustalone przez strony w procesie mediacji. W innym wypadku to sąd zadecyduje o wszystkim, a strony chcąc lub nie będą musiały zastosować się do jego decyzji. Zgodnie z art. 445 KPC – w każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować sprawy do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii. Jednak strony mogą wziąć – sprawę w swoje ręce i zaraz po wniesieniu sprawy o rozwód do sądu udać się do mediatora, by ustalić warunki rozwodu. Ustalenia te po przyjęciu formy pisemnej ugody, podpisaniu przez obie strony i przedstawieniu sądowi z bardzo dużym prawdopodobieństwem zostaną przez niego zatwierdzone. W taki sposób zdecydowanie zaoszczędzą czas, pieniądze oraz nerwy.
O konflikcie możemy mówić wtedy, gdy dwie lub więcej strony wzajemnie od siebie zależne spostrzegają niemożność równoczesnego zaspokojenia własnych potrzeb i podejmują działania, aby tą sytuację zmienić. Najczęstszymi przyczynami konfliktów są zaburzone relacje między ludźmi, brak spójności posiadanych informacji, odmienny system wartości, nadużywanie władzy lub też bark zgodności między stronami, co do podziału własności. W zależności od tego jak ważny jest przedmiot konfliktu, ludzie podejmują różne działania. Od tego jakie one będą, zależą dalsze losy sporu. Mogą to być m.in.: unikanie konfliktu po przez udawanie, że nie widzi się problemu lub zmianę definicji sytuacji. W obliczu konfliktu można również zrezygnować z własnych żądań ustępując drugiej stronie. Pozostaje pytanie czy – poddanie się jest świadomą decyzją czy jedynym sposobem, by uniknąć dalszych problemów. Możliwym rozwiązaniem sytuacji konfliktowej jest podjęcie walki w celu zniszczenia wroga. Roszczenia schodzą z pierwszego planu i zaczyna dominować chęć zemsty, – ukarania drugiej strony. Są jeszcze inne wyjścia kompromis lub współpraca. W kompromisie zyskujemy coś, ale i coś tracimy. Wymaga to już jednak zdystansowania się do problemu i rozmowy z drugą stroną, a więc nie zawsze jest możliwe. Współpraca to znalezienie wspólnej płaszczyzny porozumienia i poszukiwanie rozwiązań, które będą zadowalające dla obu stron. Jeśli pomimo wysiłków nie udaje znaleźć się wyjścia, strony często decydują się na interwencje stron trzecich wnoszą sprawę do sądu i/lub decydują się na mediacje. Różnica między tymi dwoma jest taka, że rozprawa sądowa, jeśli się już zacznie nie podlega woli stron. W procesie w sprawę angażują się już nie tylko skłócone osoby, ale również osoba sędziego, przedstawiciele prawni, świadkowie itd. Ostateczny werdykt z dużym prawdopodobieństwem może nie wyrażać woli przynajmniej jednej ze stron wzbudzając tym samym dalsze negatywne uczucia. Mediacja jest dla kontrastu procesem dobrowolnym, w którym strony mogą, ale nie muszą brać udziału. Wypracowane rozwiązanie wyraża bezpośrednio ich wolę, z tym tylko zastrzeżeniem, że w ocenie obu ma być satysfakcjonująca. Dopilnowanie spełnienia tego warunku jest rolą mediatora.
– Kiedy jest pora na mediacje?
Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. Sąd może skierować sprawę do mediacji jedynie raz w trakcie trwania postępowania, a decyzję taką może również podjąć na posiedzeniu niejawnym. Jednak i wtedy strona może zrezygnować z udziału w mediacji informując sąd o swojej decyzji nie później niż w terminie 1 tygodnia od dnia pozyskania informacji o skierowaniu sprawy do mediacji. Kierując sprawę do mediacji sąd wyznacza osobę mediatora; jednakże strony mogą wybrać innego mediatora. Na drodze formalnej i za zgodą stron mediator może zostać upoważniony do zapoznania się z aktami sprawy. Kierując sprawę do mediacji sąd zawiadamia mediatora, a ten organizuje spotkanie stron. Czas jaki sąd wyznacza na postępowanie mediacyjne to jeden miesiąc. Jednak nie jest to termin ostateczny. Na zgodny wniosek stron, termin ten może zostać wydłużony. Przy załatwianiu wszystkich formalności strony mogą liczyć na pomoc i wiedzę mediatora. Istnieje też alternatywny sposób kierowania konfliktu do mediacji, bez wszczęcia procesu sądowego. Jeżeli przynajmniej jedna ze stron wykazuje wolę do ugodowego rozwiązania konfliktu powinna skontaktować się z mediatorem i zgłosić swoją decyzję. Zadaniem mediatora jest skontaktowanie się z drugą stroną sporu i zbadanie z kolei jej woli udziału w postępowaniu mediacyjnym. Mediatora można wybrać w dowolny sposób np. na podstawie listy mediatorów stałych jaką obowiązek ma upowszechniać sąd lub poprzez portal internetowy WWW.mediacje.pl. Po decyzji o rozpoczęciu postępowania mediacyjnego mediator niezwłocznie wyznacza termin i miejsce posiedzenia. Dalszy przebieg mediacji jest podobny w obu wariantach i kończy się (najczęściej) spisaniem ugody, która może zostać zatwierdzona przez sąd.
Mediacje to proces opierający się na zasadach, które są warunkiem koniecznym postępowania. Są to bezstronność mediatora, dobrowolność, satysfakcja dla obu stron oraz autonomiczność konfliktu. Pierwsza z nich oznacza, że mediator jest osobą niezależną i nie związaną z żadną stron. Ponadto mediator nie tworzy rozwiązań, nie doradza, nie krytykuje, ani nie wydaje opinii. Jego zadaniem jest pilnowanie procedur, stworzenie mostu komunikacyjnego miedzy stronami oraz upewnienie się, że ugoda jest satysfakcjonująca dla obu stron. Niedopuszczalne jest bowiem przyjęcie rozwiązania, które jest korzystne jedynie dla jednej strony i niekorzystne dla drugiej (zasada satysfakcji obu stron). Dobrowolność udziału oznacza, że strony muszą wyrazić wolę udziału w postępowaniu i w każdym momencie mogą z niego zrezygnować. Rezygnacja lub nie przystąpienie nie rodzi żadnych konsekwencji prawnych! Dobrowolność udziału dotyczy również mediatora, z tą różnicą, że jest on zobowiązany podąć uzasadnienie swej decyzji. Autonomia konfliktu oznacza, że zarówno konflikt jak i jego rozwiązanie należą wyłącznie do stron i to o-ne maja ostateczny głos. Pozostałe i równie ważne zasady to gotowość do ugody, nieformalny i prywatny charakter postępowania mediacyjnego, poufność, działanie w dobrej wierze i szacunek. Pierwsza z nich mówi o tym, że strony muszą chcieć znaleźć wspólne rozwiązanie. Mediator nie będzie pracować z osobami, które nie są pewne czy w ogóle chcą współpracować, albo biorą udział w mediacji tylko po to by opóźnić wydanie wyroku. Spotkania z mediatorem są nieformalne i mają charakter prywatny. Są więc organizowane m miejscu neutralnym i spokojnym, tak by strony czuły się bezpiecznie i pewnie. Spotkania NIE są rejestrowane. W trakcie trwania postępowania może zdarzyć się, ze mediator będzie sporządzał notatki, ale robi to jedynie na swój własny użytek. Po zakończeniu spotkań notatki są niszczone. Jedyny dokument sporządzany z mediacji to ugoda i protokół. Tego ostatniego wymagają przepisy, a określa on jedynie strony, osobę mediatora oraz ilość spotkań. Poufność postępowania mediacyjnego, oznacza że nie ma możliwości powoływania się na treści, które strony ujawniły podczas spotkań mediacyjnych. Nawet jeśli któraś ze stron chciałaby tak zrobić sąd ma obowiązek oddalić takie argumenty. Również mediator nie może ujawniać treści ujawnionych przez strony, chyba że strony wspólnie (RAZEM!) podejmą taką decyzję. Dokładna treść ustawy brzmi:
– Bezskuteczne jest powoływanie się na w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub jakiekolwiek inne oświadczenia składane w toku postępowania mediacyjnego. Działanie w dobrej wierze jako przedostatnia zasada postępowania mediacyjnego mówi o tym, że strony odwołują się jedynie do prawdy. Mediator nie sprawdza prawdziwości wypowiadanych przez strony słów. Istnieje ostatecznie możliwość powołania biegłego, ale jedynie za WSPÓLNĄ wolą stron. Jeśli w trakcie postępowania strony przedstawiać będą odmienne wersje zdarzeń, mediator ma prawo wnioskować, że któraś ze stron mówi nieprawdę i na tej podstawie podjąć decyzję o zakończeniu procesu mediacji. Ostatnia zasada jest najbardziej uniwersalną i podstawową ze wszystkich pozostałych wzajemny szacunek i to zarówno na poziomie zachowania jak i wypowiadanych treści. Nieprzestrzeganie którejkolwiek z zasad, przez którąkolwiek ze stron jest powodem do zerwania mediacji.
– Jak wygląda postępowanie mediacyjne?
Postępowanie mediacyjne jest jasno określone. Po ustaleniu terminu i miejsca spotkania strony oraz mediator spotykają się. Mediator stara się unikać sytuacji, w której strony wysyłają swoich prawnych reprezentantów. Wyjątkiem są mediacje w sprawach gospodarczych, gdzie najczęściej (ale nie zawsze) z mediatorami spotykają się przedstawiciele stron, a nie bezpośrednio o-ne same. Przedstawiciel musi posiadać odpowiednie pismo upoważniające go do reprezentowania strony w postępowaniu mediacyjnym. Warto zauważyć, że w wyjątkowych sytuacjach mediator może osobno spotykać się z każdą ze stron lub prowadzić rozmowy za pośrednictwem telefonu. Pierwsza sytuacja może mieć miejsce, gdy konflikt między stronami jest tak silny, że pod żadnym warunkiem nie chcą jednocześnie przebywać w jednym miejscu. Druga sytuacja może zdarzyć się jeśli jedna ze stron mieszka bardzo daleko lub pozostaje poza granicami kraju. Sytuacje te są jednak rzadkością i mediator skorzysta z nich tylko w ostateczności. Rozpoczęcie spotkania to wyrażenie kolejno przez każdą ze stron swojego punktu widzenia bez przerywania, bez oceniania i z uwzględnieniem wszystkich aspektów, o których chce mówić. Później najczęściej miejsce mają spotkania na osobności, podczas których mediator omawia z każdą ze stron możliwe rozwiązania Spotkanie te trwają mniej więcej taką samą ilość czasu. Po zakończeniu spotkań na osobności strony przedstawiają sobie wzajemnie propozycje rozwiązań i z pomocą mediatora doprecyzowują je, a później zapisują. Nad prawidłowością przebiegu całości spotkania bezustannie czuwa mediator.
Ugoda to zatwierdzone przez obie strony rozwiązanie sytuacji konfliktowej. Nie jest to jednak rozwiązanie byle jakie, musi bowiem spełniać pewne kryteria. Warunki te opisane są w kodeksie postępowania cywilnegoiv i są to zgodność z prawem, zgodność z zasadami współżycia społecznego, zrozumiałość i bark wewnętrznych sprzeczności. Ugoda nie może również służyć obejściu prawa. Oprócz wymienionych powyżej kwestii mediator sprawdzi czy ugoda jest satysfakcjonująca dla obu stron, czy jest możliwa do zrealizowania, czy wynikające z niej rozwiązania będą trwałe oraz czy rozwiązuje ona wszystkie kwestie sporne. Jeśli ugoda spełniać będzie wszystkie te warunki mediator zobowiązany jest przez prawo złożyć ją w sądzie (bez względu na to, czy sprawę do mediacji skierował sąd czy same strony). Jednak to od stron będzie zależało co sąd zrobi z taką ugodą. Jeśli postępowanie mediacyjne zostało wszczęte na wniosek sądu, sędzia po zapoznaniu się z treścią ugody uwzględni ją zatwierdzając ją, a w punktach do które się do tego nadają nada na nie klauzulę wykonalności. Jeśli mediacja rozpoczęła się na wniosek stron, mogą o-ne, ale nie muszą wnieść do sądu wniosek o zatwierdzenie ugody przez sąd i nadanie klauzuli wykonalności. W innym razie ugoda zostanie przekazana do archiwów. Przy pisaniu wniosku strony mogą liczyć na pomoc mediatora. Jeśli po spisaniu ugody, któraś ze stron stwierdzi, że druga nie realizuje swoich zobowiązań może ponownie rozpocząć postępowanie mediacyjne, zgłosić się z ugodą do sądu lub też jeśli na łamane warunki sąd wcześniej nadał klauzulę wykonalności z ugodą taką udać się bezpośrednio do komornika.